Đi tìm sự thật về điệu 'Vọng Kim lang' gây sốt giới siêu mẫu

Điệu Vọng Kim lang đang gây sốt mạng xã hội TikTok và trở thành trào lưu trong giới siêu mẫu. Tuy nhiên, thông tin về làn điệu kinh điển này trên Internet hiện còn gây nhầm lẫn.

Đừng dùng chữ 'cải lương' tùy tiện!

Nhiều lần, ta thấy hai chữ “cải lương” xuất hiện trên miệng người, trên các tác phẩm thơ văn, với ý nghĩa tiêu cực, dè bỉu. Càng buồn hơn, khi người nói, người viết đó lại là những người thuộc thành phần trí thức.

1. Thời gian qua, mạng xã hội TikTok xuất hiện loạt video catwalk lồng nhạc nền cải lương. Trào lưu này xuất hiện từ cuối năm 2021, khi siêu mẫu Vũ Thu Phương trình diễn catwalk tại sự kiện chung kết The Next Face Vietnam.

Thời điểm đó, một người dùng mạng đã lồng nhạc nền cải lương siêu mẫu sải bước phong cách “mổ cò” đăng lên mạng xã hội TikTok. Video nhanh chóng gây sốt, nhận 132 nghìn lượt thích, hơn 2.200 bình luận. Nhiều khán giả thậm chí mặc định giai điệu nhạc nền cải lương này là "thương hiệu" của Vũ Thu Phương.

Và trào lưu nhanh chóng lan tỏa. Tại buổi sơ tuyển The Face Vietnam 2022, chuyên gia trang điểm Nam Trung đã sử dụng đoạn nhạc nền cải lương thử thách siêu mẫu Vũ Thu Phương và thí sinh catwalk. Mỗi video thu hút hàng trăm nghìn lượt xem.

Clip siêu mẫu Vũ Thu Phương sải bước catwalk lồng nhạc nền cải lương gây sốt:

Khá thú vị, “chính chủ” Vũ Thu Phương cũng khá hào hứng với trào lưu này. Cô cũng quay video sải bước trên nhạc nền cải lương nhận 1,1 triệu lượt xem. Rồi, nhiều siêu mẫu, người đẹp như Võ Hoàng Yến, Thúy Vân, Khánh Vân, Mâu Thủy… hào hứng quay video hưởng ứng trào lưu.

Dù vậy, không nhiều người dùng mạng nhận ra đoạn “nhạc nền cải lương” gây sốt nói trên là giai điệu Vọng Kim lang kinh điển.

Vũ Thu Phương tự quay clip catwalk cải lương hơn 1,1 triệu lượt xem:

2. Đáng nói, thông tin về điệu Vọng Kim lang trên mạng internet hiện bị "nhiễu", khi một số trường hợp có sự nhầm lẫn giữa cặp soạn giả, NSND Văn Giỏi - NSND Thanh Hải và cố nhạc sĩ Hoàng Lê.

Tìm về Bình Định - "cái nôi" của nghệ thuật bài chòi, Thể thao và Văn hóa (TTXVN) được đạo diễn Nguyễn An Pha - Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Bình Định cho biết: Tác giả của tác phẩm gốc Vọng Kim lang là cố nhạc sĩ Hoàng Lê (1924 - 1987).

Theo đó, năm 1952, Đoàn văn công Liên khu V tập kết ra Bắc với 2 bộ phận hát bội và bài chòi. Năm 1957, Bộ Văn hóa - Thông tin chủ trương tách Đoàn văn công Liên khu V thành Đoàn dân ca - kịch và Đoàn tuồng Liên khu V. Từ đó, Đoàn dân ca - kịch Liên khu V dựng rất nhiều tác phẩm sân khấu như Quang Trung, Tầm vóc Đại Hồng… trong đó có vở kịch bài chòi Nghìn Thu vọng mãi. Nhạc sĩ Hoàng Lê sáng tác bài Vọng Kim lang nhằm phục vụ vở diễn này.

Trong cuốn Lịch sử ca kịch và âm nhạc bài chòi (xuất bản năm 1980) do chính nhạc sĩ Hoàng Lê viết, vở Nghìn Thu vọng mãi có 3 bài hát là Vọng Kim lang, Đất Hồ lòng Hán và Hiu quạnh.

Bài "Đêm trăng nhớ Bác" (st: Nguyễn Kiểm) phái sinh từ bài "Vọng Kim lang" (st: Hoàng Lê):

Theo đó, Vọng Kim lang (nghĩa là “nhớ Kim Trọng”) có lời gốc là: “Chốn Liêu Dương cách trở muôn trùng/ Trông theo chàng từ bóng ngựa khuất quan san/ Thiếp trông theo chàng từ bóng ngựa khuất quan san…” nhằm diễn tả nỗi nhớ nhung của Thúy Kiều khi Kim Trọng về quê chịu tang chú.

Ông Nguyễn An Pha - đàn em thế hệ sau của cố nhạc sĩ Hoàng Lê - nói: "Nhạc sĩ Hoàng Lê sáng tác bài Vọng Kim lang từ chất liệu sẵn có là các làn điệu dân ca duyên hải Nam Trung Bộ. Vọng Kim lang là một trong số nhiều làn điệu dân ca cải biên ra đời trong giai đoạn này".

Điệu "Vọng Kim lang" trong vở "Hòn Vọng Phu", thể hiện bởi nghệ sĩ Chí Linh và Vân Hà:

Sau này, trên mạng xuất hiện nhiều thông tin NSND Văn Giỏi và NSND Thanh Hải là tác giả bài Vọng Kim lang. Tuy nhiên, chính Thanh Hải phủ nhận chuyện này.NSND này nói với Thể thao và Văn hóa rằng khoảng năm 1976 - 1977, ông làm việc ở đài. Ngoài mảng cải lương, ông cũng hay làm cho chương trình ca Huế và ca bài chòi. Một hôm, Thanh Hải tình cờ nghe bài Vọng Kim lang trên sóng phát thanh của Liên khu V, liền thấy rất thích. Sau đó, khi nhạc sĩ Văn Giỏi hỏi: "Bên ca Huế và ca bài chòi hiện có bài nào hay không?", Thanh Hải đã đàn bài Vọng Kim lang cho bạn mình nghe. Thế là, 2 người hợp soạn phần tiền tấu (intro) cho bài Vọng Kim lang rồi hòa tấu theo cách riêng mình. Độ dài phần tiền tấu này gần gấp đôi thời lượng bài gốc.

Như vậy, Thanh Hải và Văn Giỏi đã cải biên bài Vọng Kim lang của Hoàng Lê thông qua việc viết thêm (phần tiền tấu) và thể hiện dưới dạng hòa tấu. Tác phẩm phái sinh ra đời từ lòng yêu thích bài Vọng Kim lang cùng sự say mê cổ nhạc của 2 nhạc sĩ.

Video tuyên truyền sử dụng điệu "Vọng Kim lang" được chia sẻ rộng rãi:

3. "Chúng tôi không sáng tác bài Vọng Kim lang. Từ cái tên Vọng Kim lang đến lòng bản bài đã có từ lâu trước đó. Bài này được hát trong sinh hoạt bài chòi nhiều năm nhưng khán giả đại chúng không biết hoặc không ấn tượng nhiều" - NSND Thanh Hải nói - “Cách tôi và anh Giỏi hòa tấu có thêm phần tiền tấu thực sự khác xa bài gốc. Khi bản hòa tấu ra mắt, người người nhà nhà đều yêu thích. Tôi nói rõ để mọi người không hiểu nhầm chúng tôi mạo nhận tác giả của bài ấy”.

Khi bản hòa tấu của Thanh Hải và Văn Giỏi nổi tiếng khắp miền Nam, Vọng Kim lang dần trở thành điệu phổ biến trong cải lương Hồ quảng. Rất nhiều vở tuồng sử dụng điệu Vọng Kim lang, có thể kể đến: Thất thủ Cô Tô thành, Tam đả Châu Ngọc Long, Trắng hoa mai, Sắc tứ Tam Bảo tự, Chiêu Quân cống Hồ, Tiếng trúc thần, Dương gia tướng...

• Chờ cải lương 'có nhà để hát'
• Đừng dùng chữ 'cải lương' tùy tiện!
• Quanh quẩn 'cơn khát' kịch bản cải lương

Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Bình Định Nguyễn An Pha nhận xét: "Vọng Kim lang vào cải lương khác bản gốc khá nhiều. Vọng Kim lang của bài chòi trúc trắc, có khuôn khổ, không thể biến tấu. Còn trong cải lương, các nghệ sĩ ngâm, ca điệu này một cách mượt mà, rất hay và hợp”.

Về sau, từ điệu Vọng Kim lang, nhiều tác giả viết thêm lời, thêm giai điệu, tạo thành những tác phẩm phái sinh khác nhau. Trong đó, phổ biến nhất hiện nay là bài dân ca Vọng Kim lang được bắt đầu với lời: “Ôi tuổi xanh mộng mơ vấn vương tháng năm mong chờ/ Hứa duyên trao lời/ Ngày anh về lứa đôi thành hôn...” từng được nhiều nghệ sĩ thể hiện như Phi Nhung, Nhật Kim Anh, Giáng Tiên... Một bài phái sinh nổi tiếng không kém là Đêm trăng nhớ Bác của nhạc sĩ Nguyễn Kiểm.

Hiện, bài Vọng Kim lang của Hoàng Lê vẫn là di sản âm nhạc quý giá đối với người dân Bình Định. Các tác giả địa phương thường viết lời mới từ giai điệu của bài Vọng Kim lang nổi tiếng.

Gia Bảo